Op 12 december 2008 trad de nieuwe Europese Kaderrichtlijn Afval (Richtlijn 2008/98 van het Europees Parlement en de Raad) in werking.
Het doel van deze Richtlijn is het introduceren van een aantal nieuwe begrippen en definities, het integreren van de zogenaamde “levenscyclusbenadering” en het vereenvoudigen van het bestaande juridisch kader aangaande afvalstoffen.
De definitie van het begrip “afvalstof” - als basis voor de hele regelgeving - blijft ongewijzigd.
Een aantal productstromen worden nu wel expliciet uitgesloten uit het toepassingsgebied van de Richtlijn, bijvoorbeeld radioactieve afvalstoffen.
In vergelijking met de oudere Richtlijnen over afval, worden er met de nieuwe Richtlijn 2008/98 zeer veel definities op Europees niveau vastgelegd.
Ook de afvalhiërarchie wordt verfijnd. In plaats van voorkomen - nuttig toepassen - verwijdering, geldt nu: eerst preventie, dan voorbereiding voor hergebruik, dan recycling, dan andere nuttige toepassingen, en dan pas verwijdering.
Afwijkingen van deze hiërarchie zijn mogelijk indien ze kunnen worden verantwoord in functie van de “levenscyclusbenadering”.
Er worden enkele nieuwe gerelateerde begrippen ingevoegd: “bijproduct” en “einde-afval” : de vraag wanneer een afvalstof ophoudt afvalstof te zijn, en wanneer het bijgevolg een nieuwe grondstof of een nieuw product wordt.
Deze begrippen zorgen ervoor dat de nadruk wordt gelegd op de omgang met “materialen”, en niet enkel “afvalstoffen”.
Ondanks de inspanningen, lijkt het halen van de doelstellingen van de Richtlijn 2008/98 voorlopig echter nog ver weg.
Voor het integreren van de “levenscyclusbenadering” zal vooral een mentaliteitswijziging nodig zijn, die niet zozeer juridisch dan wel maatschappelijk is.
De vereenvoudiging van het juridisch kader is voorlopig ook zeer miniem: er worden slechts twee Richtlijnen ingetrokken (die over afgewerkte olie en die voor gevaarlijke afvalstoffen).
Ondanks de nieuwe begrippen en definities blijft er nog veel ruimte voor interpretatie.
Er is dan ook een belangrijke rol weggelegd voor de Lidstaten bij de omzetting van de Richtlijn in nationale wetgeving.
B. HET VLAAMS MATERIALENDECREET
De Richtlijn 2008/98 diende tegen 12 december 2010 omgezet te zijn.
In tegenstelling tot Brussel en Wallonië, koos Vlaanderen ervoor om een volledig nieuw decreet te schrijven.
Op 24 juni 2011 keurde de Vlaamse Regering het ontwerp van het nieuw Materialendecreet definitief goed.
De officiële benaming zou luiden: “Decreet betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen”.
De nadruk wordt gelegd op “materiaalkringlopen”, hetgeen slaat op de gehele levenscyclus van de stof.
“Materiaal” wordt zeer ruim gedefinieerd.
De uitgebreidere en strengere afvalhiërarchie is een verplichting voor de Vlaamse Overheid (en dus niet voor particulieren, bedrijven, …). Enkel de Vlaamse Overheid kan gemotiveerd van deze hiërarchie afwijken.
Voor de realisering van deze hiërarchie zal de Vlaamse Overheid planningsinstrumenten (preventieprogramma’s, uitvoeringsplannen, zowel voor afval als voor de hele materialenkringloop), economische instrumenten (subsidies, uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, heffingen, …) en regelgevende instrumenten (registraties, gebruiksvoorwaarden, vergunningen, …) kunnen hanteren.
Tenslotte wordt ruim aandacht besteedt aan de nieuwe “end of waste”-criteria en het bestaan van “bijproducten”.
De criteria over “einde-afval” en “bijproducten”, alsook de concrete uitvoerende regels zullen vastgelegd worden in een nieuw op te stellen VLAMAB (Vlaams MaterialenBesluit), als uitvoeringsbesluit bij het Materialendecreet.
Voorlopig trad enkel de Europese Richtlijn 2008/98 in werking.
De implementatie via het Materialendecreet is goedgekeurd door de Vlaamse Regering, en werd op 12 juli 2011 ingediend bij het Vlaams Parlement.
Momenteel wacht dit ontwerp op de behandeling door de Commissie Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed.
Het zal aldus nog even duren voor de nieuwe aanpak van afvalstoffen concreet gevolgen zal kennen.
Ons kantoor volgt de verdere evolutie op de voet en schoolt zich bij over de nieuwe regelgeving, zodat wij steeds de nodige up-to-date dienstverlening kunnen bieden.